و تفاوت فقط اینجاست که قبلاً کارخانه‌ها باید گندم صنف و صنعت را از دولت تحویل می‌گرفتند

اما حالا باید از بورس خریداری کنند و همچنان خرید تضمینی گندم از سوی دولت اجرا می‌شود.چه بسا اینکه سیاست عرضه گندم از طریق بورس، مزایا و معایبی دربردارد و این طرح با چالش‌هایی هم همراه بوده است.

اما نکته اصلی اینجاست که آیا اجرای این طرح در چهار استان پایلوتبه درستی جواب داده است یا خیر؟
ایزدی، مدیرعامل شرکت غله و خدمات بازرگانی استان زنجان در این‌باره به خبرنگار ما گفت: طرح عرضه گندم در بورس خیلی دیر و در زمانی اعلام شد که ما حدود 16 هزار تن گندم را به روش غیربورسی خریده بودیم با اینکه جلسات زیادی در این خصوص برگزار شد و قرار بود مصوبات این جلسات در نوع تصمیم‌گیری و نوع اجرای فروش از طریق بورس تاثیرگذار باشداما متأسفانه این اتفاق نیفتاد. در جلسات استانی قرار بر این شده بود که فقط مراکز خاصی در بورس قرار بگیرند و نظر اعضای کمیته خرید استان این بود که فقط مراکز خرید تعاون روستایی استان حضور داشته باشند امامتأسفانه هیچ‌کدام از این‌ها عملی نشد و تمام مراکز در بورس قرار گرفتند. ضمن اینکه به ما قول داده بودند فقط این چهار استان گندمشان را برای مصارف صنف و صنعت کشور در بورس عرضه نمایند که این هم انجام نشد.
درواقع خریدار گندم از طریق بورس باید وجه را به حساب شرکت بازرگانی دولتی واریز کرده و این شرکت به حساب کشاورز انتقال دهد که درواقع این پول به عنوان کمکی به دولت برای تأمین وجه پرداختی به کشاورزان است اما به طور هم‌زمان گندم‌های سال‌های گذشته استان‌های دیگر در بورس قرار گرفت و این‌ها باعث شد از گندم چهار استانی که در طرحاولیه در بورس قرار گرفتند،چندان استقبال نشود. به عنوان مثال مجموعاً از استان زنجان بیش از حدود 11 هزار تن گندم از طریق بورس خریداری نشده درصورتی که ما امسال نزدیک به 194 هزارتن خرید گندم در استان داشته‌ایم و این رقم گندم فروخته شده در بورس رقمی ناچیز است.
وی خاطرنشان کرد: ما درخواست داریم که درسال آینده استان‌های شاخص و بزرگ مانند گلستان، فارس و خوزستان در طرح قرار بگیرند و با این نتیجه‌ای که در این چهار استان حاصل شد، نمی‌توان به طور کلی نتیجه‌گیری کرد.
برسلانی، مدیرعامل شرکت غله و خدمات بازرگانی استان خراسان شمالی در این خصوص به خبرنگار ما گفت: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم باید این مسیر را طی کنیم. بورس،بازاری منسجم است که شفافیت کامل دارد؛ البته موانع و مشکلاتی هم هست که باید یک به یک برطرف شود.
وی با اشاره به اینکه به عرضه گندم در بورس خوش‌بین است، بیان کرد: بورس، بازاری رسمی و شفاف است که هم فضا را رقابتی می‌کند و هم استانداردهای تولید ونحوه ذخیره‌سازی و نگهداری گندم را در سطح کشور بالا می‌برد.
برسلانی ادامه داد: در کشور ما برای یک سال، 11 هزار میلیارد تومان بودجه برای خرید گندم یارانه‌ای پیش‌بینی می‌شود که این امر در هیچ کدام از سیستم‌های کشاورزی دنیا مرسوم نیست و در سایر نقاط دنیا اگر هم یارانه‌ای به این بخش تخصیص داده شود،در بخش تولید است.
در ادامه نوبخت، مدیرعامل شرکت غله و خدمات بازرگانی استان اردبیل تصریح کرد: طرح فروش گندم از طریق بورس طرح خوبی است مشروط بر اینکه زیرساخت‌های لازم برای آن مهیا شود. درحال حاضر تحویل گندم کشاورز به بورس ودر نهایت به خریدار، پروسه‌ای حداقل 15 الی 20 روزه است.

وی با بیان اینکه طرح عرضه گندم در بورس به نفع کارخانه‌ها و به ضرر سیلوداران است، گفت: در عملیات خرید گندم، این بحث همیشه مطرح بوده که مطالبات کشاورزان در سریع‌ترین موعد پرداخت شود اما درحال حاضر در بورس عملاً این اتفاق نمی‌افتد.
نوبخت با اشاره به اینکه طرح عرضه گندم در بورس دیر ابلاغ شد، بیان کرد: این طرح در شرایطی به ما اعلام شد که70 درصد از خرید استان را انجام داده بودیم ما در فصل خرید امسال نزدیک به 458 هزار تن گندم خریداری کردیم که 129 هزار تن از حجم خرید در بورس ارائه شد اما فقط نزدیک 30 هزارتن از گندم به فروش رسید.
غلامرضا ملکی، معاون بازرگانی استان مرکزی در گفت‌وگو با خبرنگار ما پیرامون اجرای طرح عرضه گندم در بورس در استان مرکزی که یکی از استان‌های پایلوت این طرح بود، گفت: با توجه به تأخیراتی که در پرداخت وجوه کشاورزان صورت می‌گیرد، اگر بورس خوب عملیاتی شود، کشاورزان سریع‌تر وجوهشان را دریافت می‌کنند. مزیت این طرح این است که بورس یک فضای رقابتی است و قطعاً در آن بستر تولید گندم به سمت کیفی شدن خواهد رفت ودرنتیجه گندمی باکیفیت تولید و عرضه خواهد شد.
وی افزود: همچنین اینکه واحدهایی که مصرف‌کننده گندم هستند در بورس با گزینه‌های بیشتری برای انتخاب گندم مواجه می‌شوند و در واقع دستشان برای انتخاب گندم بازتر است که این مسأله بر ارتقاء کیفیت آرد و نان اثرگذار خواهد بود.
ملکی با بیان اینکه بورس می‌تواند مقدمه‌ای برای ورود به بازار جهانی باشد، اظهار کرد: در واقع اگر ما در بورس موفق عمل کنیم، قطعاً می‌توانیم در سال‌هایی که گندم مازاد داریم، بازار جهانی را به دست آوریم اما این اتفاق درحال حاضر نمی‌افتد و رقابت ما در بازار جهانی گندم از لحاظ کیفیت، چندان قوی نیست.

معاون بازرگانی استان مرکزی با بیان اینکه عرضه گندم در بورس نواقصی هم دارد که باید مرتفع شود، تصریح کرد:سیاست‌گذاری برای ابلاغ و اجرای این طرح باید به موقع اعلام شود.
وی ادامه داد: همچنین اینکه به خریداران گندم در بورس تسهیلاتیاعطا شود تا بتوانند حجم قابل توجهی از گندم‌های عرضه شده را خریداری کنند و این چرخه به خوبی حرکت کند.متأسفانه درحال حاضر این طرح موفقیت آمیز نبوده و کمتر از یک درصد از گندم‌های عرضه شده در بورس در استان مرکزی به فروش رفته است که این مسأله با سیاست‌های تعیین شده همخوانی ندارد.
ملکی در خاتمه با بیان اینکه سیلوها و مکان‌های ذخیره‌سازی گندم در بورس باید استانداردهای لازم را داشته باشد،گفت: اگر قرار است که سایر استان‌ها به صورت پایلوت در طرح عرضه گندم در بورس حضور یابند، بهتر است جانمایی استان‌ها در بورس درست انجام شود ضمن اینکه به جهت جلوگیری از رانت خواری‌هاباید کنترل‌های لازم برای صورت گیرد.

باتوجه به آنچه که گفته شدبه نظر می‌رسد هنوز بسترها و زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح عرضه گندم در بورس مهیا نشده و بهتر است پس از فراهم شدن شرایط، این سیاست در سراسر کشور اجرایی گردد. در واقع با اجرای این طرح، قرار است بورس نقش یک واسطه را برای خرید میان دولت و کارخانه‌ها ایفا کند که در این صورت بازهم پای دلالان و واسطه‌گران به میان می‌آید و از این عرصه کوتاه نمی‌شود. به راستیچرا دولت به جای سیاست‌گذاری عرضه گندم از طریق بورس این امکان را فراهم نمی‌آورد تا کارخانه‌ها خودشان مستقیماً گندم مورد نیازشان را از کشاورز خریداری کنند؟

سیمین باقری